FIP Nedir?
Genel Bilgi
Kedilerde FIP hastalığı, bir bağışıklık sistemini etkileyen bir rahatsızlık. FIP kısaltması bu hastalığa neden olan
feline infectious peritonitis virüsün isminden geliyor. Feline infectious peritonitis, aslında corona virusün
mutasyona dönüşmesi sonucu ortaya çıkan bir virüs. FIP hastalığı kediler için öldürücü bir hastalık, ne yazık ki hala çaresi bulunmuş değil. Hastalığın kesin tanısı otopsi ile konulabiliyor ve hastalığın teşhisi otopsi haricinde çok zor. Sadece farklı testlerden gelen sonuçlardan hareketle teşhis oluşturuluyor. Bu sebeple kedinize yapılan testin FIP şüphesine işaret etmesi halinde başka testlerle de desteklenmesi gerekiyor. (Bu yazımız içinde bu testleri de anlatmaya çalışacağız.) FIP hastalığının teşhisinde kullanılan testlerde bazen yanılmalar olabiliyor. Kedinize FIP teşhisi konması halinde hemen ötenaziyi düşünmemek gerekir. Ötenazi gerçekten çok gerekli olduğunda ancak veteriner hekim onayı ile verilebilecek bir karar. Bu yazımız içinde bu testleri de anlatmaya çalışacağız. FIP hastalığı şu ana kadarki bulgular çerçevesinde insana ya da başka bir hayvana geçmiyor, ama kedilerden kedilere geçiyor, yani kedi ailesi içinde bulaşıçı bir hastalık. (FIP, kedilerde görüldüğü kadar vahşi kediler arasında da görülüyor.)
FIP Kedilerde Ne Zaman Görülmeye Başladı?
Kedilerde görülen FIP hastalığının aslında bilimsel tanısı 1914’lere kadar uzansa da ilk olarak 1963 yılında Dr. Jean Holzworth tarafından rapor edildi. Ne yazık ki bu kadar zaman geçmesine rağmen FIP hastalığına hala kalıcı bir çözüm ya da tedavi yolu bulunamadı. Konuyla ilgili bilim adamlarının çalışmaları yoğun bir şekilde devam ediyor.
Corona Virüsü
Coronaviridae ailesinden gelen ve hayvan familyasında görülen bir virüs ve hücre içindeki RNA’yı etkiliyor. Temelde üst solunum yollarını ve sindirim ve boşaltım sistemindeki organları etkliyor. Özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında bu virüs daha etken. Corona virüsü kedilerin sıkça yakalandığı bir virüs. Ama öldürücü olma olasılığı oldukça düşük. Kediler arasında yakın temasla geçiyor, virüsü kapan kedinin özellikle dışkısı ile yayılıyor. Kedilerin yaklaşık olarak %40’ı bu virüsü bir şekilde kapıyorlar. Kalabalık aileler şeklinde (barınaklarda, kedi üretim çiftliklerinde ya da 3’den fazla kedinin birarada yaşadığı evlerde) yaşayan kediler arasında ise corona virüsünü taşıyan kedi oranı % 80-90) Corona virüsü kapan bir kedinin bedenin de virüse karşı geliştirilen ve virüsü yoketmeye yönelmiş antibody’ler çoğalıyor. Testlerde antibody düzeyi (titer seviyesi) ölçülebiliyor. Genellikle ateş, ishal ya da halsizliğe sebep oluyor ve kedilerin bağışıklık sistemleri bir şekilde corona virüsünü yeniyorlar. Corona virüsü dışkıda asıl olarak bulunuyor ve sağlıklı bir kedi corona virüsü olan dışkıyla bir şekilde temas ederse tüy yalama sebebi ile virüs yutuluyor. Ama hava yoluyla da kedilerin bu virüsü kapmaları olası.
Corona Virüsü, Feline Infectious Peritonitis e Nasıl Dönüşüyor?
Kedilerin % 40ı, birarada yaşayan kedilerin ise neredeyse % 80-90ı corona virüsü kapmış olsalar da bu kedilerden bir görüşe göre % 2sinde bir görüşe göre ise % 10unda corona virüsü mutasyona uğrayarak öldürücü kedi hastalığı FIPe sebep olan feline infectious peritonitise sebep olacak bir virüse dönüşüyor. Bu mutasyonun nasıl olduğu halen bilim dünyasının üzerinde en çok durduğu konuların başında geliyor. Virüs bilimi henüz bu soruyu kesin kanıtlarla açıklayamıyor. Corona virüsünü kapan kedilerin % 90-98 i virüsü basit sağlık rahatsızlıkları ile atlatırken geri kalanlarda ise virüs öldürücü bir başka virüse dönüşüyor.
Corona Virüsü Yok Edilemez Mi?
Corona virüsü çok güçlü bir virüs, dış ortamda (dışkı ile ya da salya ile saçıldığında) 4 ila 6 hafta arasında canlı kalabiliyor. Ev kedileri sokağa çıkmadıkça ya da bu virüsü kapmış başka bir kedi ile temaz etmedikçe bu virüsü kapmaz diye de kesin bir şey yok. Zira bizler de evimize bu virüsü dışardan taşıyabiliriz. Ayrıca kedimiz bir şekilde corona virüsü kapmışsa bu virüsün FIP e dönüşme olasılığı ne yazık ki var. Bir gün dönüşecek anlamında değil, % 1 ya da % 10 ihtimal dhilinde. Ama corona virüsü evde kullanılan temizlik maddeleri karşısında çok zayıf. Ev temizliğinde kullanılan deterjanlar, özellikle çamaşır suyu corona virüsünü öldürmeye yetiyor. Temizlikte 1 ölçü deterjana karşın 32 ölçü su karışımı corona virüsün temizliği için yeterli ölçü sayılıyor. Kedilerimizin yaşadığı yerlerin, özellikle tuvalet kumunun hep temzi olması corona virüsü ile mücadelede önemli. Zira virüsün çoğalması (özellikle kumda) kedilerin bağışıklık sistemi açısından tehlike arz ediyor. Ayrıca kedilerin virüs kapar endişesi ile sokağa salınmaması da başka bir ikilemi beraberinde getiriyor. Zira eğer kediniz corona virüsünü kapmış ve evde kalmaktan dolayı stres yaşıyorsa sokağa çıkma yasağı FIP ye davetiye çıkarabiliyor. Zira stres altında olan ve corona virüsünü kapmış kedilerde virüsün FIP ye sebep olan virüse dönüşme olasılığı bulunuyor. Ama kediniz sağlıklı ise bu durumda sokağa çıkmak da corona virüsü kapma riskini doğal olarak taşıyor.
FIP Hastalığının Çeşitleri Nelerdir?
Beyaz kan hücrelerine girerek çoğalan FIP, kan yolu ile diğer organlara da yayılıyor. Bağışıklık sistemini çökertiyor ve özellikle üst solunum hastalıkları ile kedinin sağlığını kritik hale getiriyor. Hücre besin girişlerinin kapanmasına ve besin sıvısı taşınan damarların tahrip olmasına sebebiyet vererek hücrelerin aslında beslenme ihtiyacını da engelliyor. Hastalık 2 temel gruba ayrılıyor :
1) Islak FIP
2) Kuru FIP
Islak FIP
Kuru FIP le kıyaslandığında daha öldürücü ve kedi yaşamını daha hızla kısaltıyor. Hastalık bu türde daha ağır rahatsızlıklar yaratıyor. Kan damarlarına yerleşerek tahribat yaratıyor ve kan yolu ile taşınan sıvıların karın ve göğüs içine kaçmasına sebebiyet veriyor. Böylelikle karın ve göğüs bölgesine sıvı dolmaya başlıyor. Akciğerler üzerinde ciddi baskı yarattığı için solunum güçlüğü baş gösteriyor. Islak FIP de antibody düzeyi oldukça yüksek (1500 üzeri) olup protein düzeyi 35 g/l aşıyor ise 35g/l’den yüksek ve albumin:globulin oranı <0.4 üzeri ise diğer klinik tanılarla birlikte Islak FIP teşhisi konabiliyor.
Kuru FIP
Islak FIP e göre daha uzun süren ve klinik gözlemlerde genellikle belirsizliğini koruyon daha sinsi bir FIP türü. Kilo kaybı, iştahsızlık, tüy renginde kalitesizlik, sarılık (gözünde ve tüyünde sararma), burun renginde açılma gibi belirtiler gösteriyor. Bazı Kuru FIP hastalarında gözde ciddi tahribatlar oluşuyor. Antibody düzeyi 1280 değer üzerinde oluşabiliyor.
FIP Hastalığı Hangi Yaş Kedilerde Görülüyor?
Aslında tam bir yaş kategorisi yok. Her yaş kedide bu hastalık görülebiliyor ama daha çok 6 ila 24 aylık kediler ile 5 ila 13 yaş arası kedilerde görülüyor. Özellikle 14 ila 15 yaş arası ya da üstü kedilerde ise daha sıkça görülüyor. Bu yaş dönemleri dikkate edilirse kedilerin bağışıklık sistem hastalıklarına daha fazla maruz kaldıkları yaşlardır.
Hamile Bir Kedi FIP ise Bebekleri De FIP Olur Mu?
Bu konuda kesin bir bilimsel bulgu söz konusu değil. Yani FIP li kedi annenin hamilelik sırasında kedilerine FIP geçirme olasılığı üzerinde duruluyor ama kesin kanıt bulunabilmiş değil. Diğer taraftan dişi kedinin lohusalık döneminde FIP olması halinde yavrularına FIP i geçirme olasılığı daha fazla olasılık dahilinde görülüyor. Ama eğer lohusa kedi de corona virüsü yok ise anne sütündeki doğal antibody içerik yavru kedileri corona virüsüne karşı koruyor. Ama eğer anne sütü kalitesiz ya da yeterli değil ise yavru kedilerin corona virüsü kapması ve bunun da FIP e dönüşme olasılığı ne yazık ki söz konusu. Üzgünüz ki bu konuda da yapılan araştırmalar hala kesin bir sonuç söylemiyor.
Cinsiyet ve Irk Açısından FIP?
Dişi kediler ile erkek kediler kıyaslandığında FIP açısından gözle görülür cinsler arası bir farklılık görülmemektedir. Hem dişi kedilileri hem de erkek kedileri aynı ölçüde tehdit etmektedir. Kedi türleri açısından da FIP e yatkınlık gösteren kedi türleri tam olarak tespit edilmiş değildir. Ama bazı kedi türlerinin genetiksel olarak bağışıklık sistem hastalıklarına daha yatkın oldukları bilinmektedir.
Kedilerdeki FIP Hastalığı İnsanlara Da Geçer Mi?
Şu ana kadar böylesi bir bulgu söz konusu değil.
Kedilerdeki FIP Hastalığı Köpeklere De Geçer Mi?
Şu ana kadar böylesi bir bulgu söz konusu değil. Ama, FIP virüsü köpeklerde canine coronavirus a benziyor. Ama köpeklerde bu virüs kedilerdeki gibi daha kritik sonuçlara sebep olmuyor.
FIP Olan Bir Kedide Lösemi De Görülebilir Mi?
FIP ve Lösemi sebepleri farklı virüsler olan iki değişik hastalık. FIP olan bazı kedilerde lösemi de görülüyor.
FIP Teşhisi Konulan Bir Kedinin
Aşı Programı Devam Etmeli Midir?
Uzmanlar bu soruya hayı yanıtını veriyorlar. Zira FIP bir bağışıklık sistem hastalığı olması sebebi ile bağışıklık savunması düşmüş bir bedene aşı verilmesi oldukça riskli bulunuyor.
FIP e Karşı Bir Aşı Yok Mu?
Pfizer firması, FIP e karşı Primucell isminde bir aşı geliştirmiştir. Ama ne yazık ki aşılama şu anki bilimsel verilere göre kesin bir koruma sağlamıyor. Aşılamanın başarısının % 50-60 larda olduğu belirtiliyor. Ayrıca aşı 16 haftalık kedilerde kullanılabiliyor. Yani yavru kedileri FIP den bu anlamda korumak için kalıcı bir çözüm bulunmuyor.
Ötenazi ve FIP
Ötenazi bir veteriner hekimin iznini gerektirir bir uygulamadır. FIP durumunda çok acılı durumlar ne yazık ki yaşanmaktadır ve kedi dostları kedilerinin acılarını dindirmek için ötenazi seçeneğini veteriner hekimlerinden talep edebilmektedir. Ama öncelikle FIP in teşhisinin son deree zor olduğunu ve bu hastalıkla mücadelenin zamanlara yayıldığını hatırlatalım. O sebeple kediniz ne kadar zor bir durumda olursa olsun veteriner hekiminizi ötenazi kararına zorlamamalısınız. FIP testlerinin (özellikle kan testlerinin) 2 ay sonra tekrarlanması önerilmektedir. En azından en kötü koşulda bile bu 2 ayı beklemeli ve veteriner hekiminizin sonuçları değerlendirmesine olanak sağlamalısınız. FIP hastası olmayan ve hatalı teşhis konulmuş kedilerin yurtdışında ötenazi ile yaşamına son verilmesi son günlerde hayvan hakları koruma örgütlerinin mahkemeye taşıdıkları bir konu olmaktadır.
FIP e Başarı Hikayeleri Var Mı?
Bazı başarı hikayeleri var. Ama bu örneklerde kedinin gerçekten FIP olup olmadığı, yani atlattığı hastalığın gerçekten FIP olup olmadığı bilinemiyor. Ama genel olarak hastalığın ne yazık ki ölümcül olduğunda otoriteler birleşiyor. Yine de umudunuzu kaybetmeyin.